Ένα μίνι οδοιπορικό και ένα γρήγορο «πέρασμα» στην κοίτη του Ξηριά, του χειμάρρου ανατολικά της Λαμίας, από τις εκβολές του στη Γερμανική Τάφρο προς τις πηγές, κάτω από την Αντίνιτσα και τη Δίβρη, δεν είναι παρά μια ανανέωση της επαφής με τα γνώριμα μέρη και τις ιδιαίτερες αξίες του χειμάρρου. Οι εικόνες μαρτυρούν μια φορά ακόμα την εγκατάλειψη, την απερίσκεπτη αδιαφορία της τοπικής κοινωνίας στο κατώφλι της πλήρους αδράνειας. Ακραίος και κρίσιμος ο εφησυχασμός των αρμόδιων τμημάτων της Αυτοδιοίκησης και της Δημόσιας Διοίκησης σε όλα τα επίπεδα, σε μια ιδιότυπη «χειμερία νάρκη».
Ο Ξηριάς πηγάζει από την Όθρη και τις πλαγιές της Αντίνιτσας και εκβάλει στη Γερμανική Τάφρο, η οποία με τη σειρά της εκβάλει στην τεχνητή κοίτη του Σπερχειού. Θεωρείται παραπόταμος του Σπερχειού. Σε ένα μεγάλο τμήμα του, μετά τη γέφυρα της Ξηριώτισσας, δέχεται έντονες πιέσεις από την «αστικοποίηση» της περιοχής με καταπατήσεις, περιορισμό της κοίτης και της πλημμυρικής του ζώνης, σκουπίδια κι άλλες «οχλήσεις». Ένα μεγάλο τμήμα αυτής της περιοχής εντάσσεται στον «Αναδασμό του Σαρμουσακλή του 1931» με ψήγματα ιδιωτικών εκτάσεων στο χάρτη. Το καθεστώς αυτό όμως και ο χάρτης με το χρόνο ανατράπηκε σε βάρος του Ξηριά με κατασκευές κτιρίων επιχειρήσεων, αποθηκών, στάβλων κλπ. Έχει ενδιαφέρον να ανατρέξει κανείς στα αρχεία του Υπουργείου Οικονομικών για τα πλήρη στοιχεία του φακέλου της περιοχής.
Οι γραμμές που ακολουθούν και οι φωτογραφίες είναι αφιερωμένες επιγραμματικά στη σημερινή εικόνα του χειμάρρου, διαπιστώσεις και εικόνες στην καρδιά του χειμώνα, στις Αλκυονίδες μέρες. Διαπιστώσεις γι’ αυτά που συνάντησα περπατώντας στην κοίτη του Ξηριά, με το δικό μου «μάτι» και με τη σειρά, από τις εκβολές του προς τις πηγές:
Κάτω από τη γέφυρα στα φανάρια του παραδρόμου ξανά τα λύματα που χύνονται στον χείμαρρο με την έντονη δυσοσμία τους. Φαίνεται είναι λύματα μιας «γκρίζας» περιοχής «εκτός δικτύου» της ΔΕΥΑΛ. Το έχουμε κι άλλες φορές καταγγείλει ως απαράδεκτο γεγονός. Σύμφωνα δε με το 11812/21.12.2007 έγγραφο της ΔΙΧΩΠΕ της ΝΑ Φθ/δας: «με βάση το τηρούμενο αρχείο της υπηρεσίας μας ο χείμαρρος “ΞΗΡΙΑΣ” δεν αποτελεί αποδέκτη αποβλήτων». Θα περιμένουμε την απάντηση της ΔΕΥΑΛ.
Φθάνοντας στη γνωστή διάβαση στο ύψος του «ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ» και την καινούργια πεζογέφυρα της Ροδίτσας, αιφνιδιάστηκα, είναι γεγονός, από το αντιπλημμυρικό έργο που ξεκινάει από το σημείο αυτό και μέχρι την γέφυρα του τρένου, σε ένα μήκος 700 περίπου μέτρων. Τα μηχανήματα σε πλήρη δράση ισοπεδώνουν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς στο ρέμα. Με εντυπωσίασε η άποψη: «ομορφαίνουμε το ρέμα» που ακούστηκε, όπως και το: «καθάρισε το ρέμα από τα σκουπίδια». Δεν ξέρω πόσο αντιπλημμυρική είναι η ευθυγράμμιση και ο καθαρισμός της κοίτης με τον τρόπο αυτό όταν, πριν και μετά, η στένωση είναι συγκεκριμένη. Το έργο προωθείται ως αντιπλημμυρικό, ενώ στο συγκεκριμένο σημείο η κοίτη είναι επαρκής∙ και δεν φαίνεται να είχε στο παρελθόν πλημμύρες. Αντιθέτως, η κατασκευή του έργου θα αυξήσει τον κίνδυνο πλημμύρας, λόγω ανυπαρξίας ανάσχεσης της υφιστάμενης κοίτης. Είναι υπαρκτός κίνδυνος, δεν είναι κινδυνολογία.
Στη γέφυρα του ΟΣΕ και την ιδιωτική γέφυρα λίγο πιο πάνω, η παρόχθια ζώνη στενεύει. Εδώ συναντάμε και τους πρώτους αναβαθμούς για την προστασία των γεφυρών, που δημιουργούν και τους καταρράκτες. Συνεχίζοντας, η παρουσία ενός μεγάλου όγκου σκουπιδιών στα πρανή μας οδηγεί στην «παροικία» των ρομά μέσα στο ιδιωτικό ελαιοπερίβολο. Δεν μπορώ να σκεφθώ ότι η δημοτική αρχή και οι άλλες υπηρεσίες θα πρέπει κι εδώ να κλείσουν τα μάτια και να δεχθούν τη ρύπανση του ρέματος με τα σκουπίδια, τα οποία με την πρώτη πλημμύρα οδηγούνται στον Μαλιακό. Πάντα υπάρχει η δυνατότητα συγκέντρωσης και σωστής αποκομιδής.
Η πίεση που ασκείται στην κοίτη στο ύψος της μεγάλης γέφυρας της Ξηριώτισσας, πάνω και κάτω, ιδιαίτερα από την ανατολική πλευρά, με ιδιωτικές κατασκευές, είναι κι εδώ εμφανής. Βιοτεχνίες, στάβλοι, κοτέτσια και περιφράξεις είναι στο χείλος της κοίτης. Κοπριές στάβλων οδηγούνται στο ρέμα.
Από δω κι επάνω η πίεση λιγοστεύει, το ποτάμι ανοίγει και σε ένα μεγάλο τμήμα του επικρατούν οι πικροδάφνες. Σ΄ ολόκληρη τη διαδρομή του συναντάμε κυρίως πλατάνια, αλλά και αλμυρίκια, ιτιές, λυγαριές, πολλές πικροδάφνες και νεροκάλαμα. Υπάρχουν επίσης βατομουριές, κληματσίδες, αγράμπελη, και μεγάλη ποικιλία μικρών ποωδών φυτών. Όσο ανεβαίνουμε κυριαρχούν τα πουρνάρια, καθώς και σπάρτα, σχίνα, παλιούρια και γκορτσιές. Μικροπούλια και κοτσύφια, οι εκπρόσωποι της πτηνοπανίδας.
Στην πρώην περιοχή των ρομά δεν έγινε, όπως θα περίμενε κανείς, μια ολοκληρωμένη παρέμβαση αποκατάστασης. Υπάρχουν σε αρκετή έκταση σκουπίδια και όλων των ειδών τα οικοδομικά μπάζα. Αυτό όμως που εμφανίζει τη μεγαλύτερη βλάβη στην περιοχή αυτή του Τσαρουχόκαμπου, με έναν ληστρικό θα έλεγα τρόπο εκμετάλλευσης, είναι οι δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί με βάση το λατομείο. Η υπαίθρια αποθήκευση των αδρανών υλικών, τα σκουριασμένα μηχανήματα και η χαοτική ακαταστασία προδίδει μια άνευ προηγουμένου κακοδιαχείριση της κοίτης και της πλημμυρικής ζώνης του χειμάρρου.
Ανεβαίνοντας η κοίτη στενεύει, το ανάγλυφο και τα πρανή γίνονται πιο απότομα. Η εγκαταλειμμένη Παλιά Δεξαμενή και το Υδραγωγείο της Λαμίας, η οποία έχει κηρυχτεί διατηρητέα, είναι η επόμενη δυσάρεστη συνάντηση. Ένα αξιόλογο αντιπροσωπευτικό δείγμα ειδικής κατασκευής του τέλους του 19ου αιώνα περιμένει να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί, αφού έχουν ακουστεί υποσχέσεις από τον Δήμο κατά καιρούς για μελέτες και έργα. Είναι μια πανέμορφη περιοχή με αιωνόβια πλατάνια και νερά που, σε συνδυασμό με τους «υδάτινους δρόμους», τα μονοπάτια για πεζοπορία και τους ποδηλατόδρομους, θα μπορούσε να αποτελέσει μια όαση για την πόλη της Λαμίας και τους κατοίκους της, χώρο επισκέψιμο και αναψυχής για μικρούς και μεγάλους.
Σε όλο το μήκος του Ξηριά συναντάμε γύρω στους δεκαπέντε μικρούς και μεγάλους αναβαθμούς, οι οποίοι έγιναν στις εποχές που η Δασική Υπηρεσία είχε τη δυνατότητα να κάνει έργα ορεινής υδρονομίας και αντιπλημμυρικής προστασίας. Οι αναβαθμοί αυτοί είχαν και έχουν ακόμα τη δυνατότητα ανάσχεσης της δυναμικής του χειμάρρου, και μερικής συγκράτησης των φερτών και αποφυγής των πλημμυρικών φαινομένων.
Όμως η κατακλείδα όλων των παραπάνω θεωρώ ότι είναι η ολοκληρωμένη μελέτη διαχείρισης και η οριοθέτηση της κοίτης και της πλημμυρικής ζώνης του Ξηριά σε όλο το μήκος του. Διαβάζουμε ότι οι ειδικοί επιστήμονες αναδεικνύουν την ανάγκη της άμεσης οριοθέτησης, έστω και προσωρινής, των ρεμάτων στις κρίσιμες περιοχές. Η πλημμύρα της Μάνδρας έδωσε πολλά διδάγματα. Τα ρέματα χρειάζονται τον ζωτικό τους χώρο, που πρέπει να τον οριοθετούμε και να τον προστατεύουμε διατηρώντας τον ανοιχτό, για να σταματήσουν κάποια στιγμή οι καταπατήσεις και οι αυθαιρεσίες. Οι αποφάσεις όμως δεν πρέπει να λαμβάνονται με προχειρότητα, αλλά μετά από ολοκληρωμένη μελέτη και σωστή ιεράρχηση για να δούμε τι παρεμβάσεις μπορούμε να κάνουμε. Μελέτη κινδύνου πλημμύρας και σημειακές παρεμβάσεις κυρίως σε στενώσεις του ρέματος.
Όλα αυτά τα χρόνια ο Ξηριάς ήταν, κι εξακολουθεί να είναι και σήμερα, ένα πρόβλημα, μια αυθαιρεσία, η εικόνα της εγκατάλειψης και του χάους, η «ραγισματιά» της αδιαφορίας στο «δέρμα» της τοπικής κοινωνίας, το μυστικό λιμάνι της ανευθυνο-υπευθυνότητας των αρμοδίων υπηρεσιών, η διαρκής «σταύρωση» της αξιοπρέπειας της φύσης. Θα συνεχίσει το ίδιο ή θα αλλάξει πορεία; Πρέπει να γίνει συνείδηση στον καθένα, και ιδιαίτερα στους έχοντες τη δύναμη της εξουσίας, ότι η λήψη αποφάσεων για την προστασία του Ξηριά έχει καθυστερήσει απειλητικά∙ κι ότι ο χρόνος δεν περιμένει άλλο!
Περισσότερα για τον Ξηριά και τα ρέματα
Στις σελίδες του blog http://xirias-lamias.blogspot.com μπορεί κανείς να βρει διάφορες καταγγελίες και προτάσεις για τον χείμαρρο και ειδικά στο http://xirias-lamias.blogspot.gr/2007/12/blog-post.html, μια συλλογή κειμένων, επιστολών, υπηρεσιακών εγγράφων, σχεδίων και μελετών.
Σήμερα, που φαίνεται να υπάρχει μια κινητικότητα στο θέμα των ρεμάτων, ιδιαίτερα μετά τα θλιβερά γεγονότα της Μάνδρας, δεν πρέπει να επικρατήσει μια εργολαβική λογική έργων γενικά με τη συνοδεία λίγου πράσινου. Αλλά μια λογική οικολογικής αποκατάστασης και διαχείρισης πολύτιμων οικοσυστημάτων. Οι φυσικές χωμάτινες κοίτες με την ιδιαίτερη βλάστηση και πανίδα τους πρέπει να προστατευθούν, να διατηρηθούν, να μελετηθούν, να αναβαθμιστούν. Αποτελούν σημαντική περιβαλλοντική κληρονομιά και πρέπει να αντιμετωπίζονται ως σημαντικό στοιχείο του οικοσυστήματος, ιδιαίτερα αυτά που είναι κοντά στην πόλη, και όχι μόνο σαν φυσικοί υδραυλικοί υποδοχείς και αντιπλημμυρικοί αγωγοί. Αυτή η συνειδητοποίηση της σημασίας του ρόλου τους, ίσως οδηγήσει στο μέλλον να θεωρούμε σημαντικότερη τη διάνοιξη της παλιάς κοίτης των ρεμάτων από τη διατήρηση λίγων ακόμη στρεμμάτων τσιμέντου και ασφάλτου... Γι' αυτό προτείνουμε και τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης υπηρεσίας - ή ενός γραφείου στα πλαίσια κάποιας υπηρεσίας - η οποία θα έχει στην αποκλειστική ευθύνη της τη διαχείριση των ρεμάτων με την ένταξή τους στο δίκτυο των ελεύθερων χώρων πρασίνου και πράσινων διαδρόμων.
Ως άμεσα έργα για τον Ξηριά προτείνονται:
- Η μελέτη επικινδυνότητας από την άποψη της πλημμύρας για την περιοχή που διέρχεται ο χείμαρρος.
· Ο καθαρισμός της κοίτης του ρέματος από τις εστίες σκουπιδιών και η απομάκρυνση των επιχώσεων
- Η διερεύνηση της αναγκαιότητας και η εξέταση της σκοπιμότητας κατασκευής φραγμάτων ανάσχεσης και μικροφραγμάτων συγκράτηση φερτών υλών, φράγματα αντιπλημμυρικής προστασίας ιδιαίτερα στην ορεινή περιοχή.
- Η φύτευση των πρανών
- Η οριοθέτηση και η πλήρης αποτύπωση της κοίτης και της πλημμυρικής του ζώνης
Επίσης:
- Ο έλεγχος των ανθρωπογενών επεμβάσεων που καταστρέφουν την υδρολογική και υδραυλική ισορροπία του ρέματος.
- Η εκτέλεση, αν υπάρχουν, των πρωτοκόλλων διοικητικής αποβολής των αυθαιρέτων στο ρέμα που εκκρεμούν και οι νόμιμες διαδικασίες αποβολής των καταπατητών.
- Η ανάπλαση και η δημιουργία μονοπατιών για παρόχθιο περίπατο για πεζοπόρους, φυσιολάτρες και δρομείς.
- Η ανάδειξη της περιοχής της Παλαιάς Δεξαμενής και η σύνδεσή της με την ιστορία της πόλης μέσα από τους «υδάτινους δρόμους».
- η δημιουργία του βοτανικού κήπου για την ευρύτερη περιοχή της Λαμίας.
* Στέφανος Σταμέλλος
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το σχόλιό σας θα δημοσιευτεί μετά από έλεγχο. Υβριστικά ή συκοφαντικά σχόλια δε δημοσιεύονται.