Νέο βιβλίο: Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες, του Γιώργου Σαλεμή

Ποιοι είναι αυτοί οι Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες που καταφτάνουν με τ' άλογά τους στην πόλη των τεναγών, στο Λίντο, και στρατωνίζονται στη Ραβένα, στα τέλη του 15ου αιώνα; Από πού έρχονται και γιατί οι Βενετσιάνοι, πατρίκιοι και πληβείοι, σπεύδουν να θαυμάσουν τις μεγαλειώδεις παρελάσεις τους; Ποιοι είναι αυτοί οι Στρατιώτες που κονταρομαχούν το 1491, πάνω στο παγωμένο Κανάλε Γκράντε, προς τιμήν της Βασίλισσας της Κύπρου, Κατερίνας Κορνάρο;

Η επική ιστορία των Αρβανιτών Ελλήνων Στρατιωτών (Stradioti) στα κάστρα του Μοριά, η αναχώρησή τους από το Ναύπλιο, η άφιξή τους στη Βενετία, οι μάχες τους στην ιταλική χερσόνησο και ως τις ακτές του Ατλαντικού. Η σχέση τους με τους βασιλιάδες της Ευρώπης, με τον Κάρολο Η΄ της Γαλλίας, με τον Ερρίκο Η΄ της Αγγλίας. Η ηρωική τους άμυνα στη Κύπρο, η εγκατάστασή τους στην Κοιλάδα του Ασωπού και στην υπόλοιπη, μισοερημωμένη, πλην όμως εύφορη και ένδοξη Βοιωτία. Η κατάκτηση της Ρούμελης από τους Τούρκους και η ιδιαίτερη σχέση των Στρατιωτών με τους καινούργιους τυράννους.

Οι συνήθειές τους, η ιδιοφυής και μακραίωνη πολεμική τους τέχνη, τα γρήγορα σαν τον άνεμο άλογά τους, η εντυπωσιακή αρματωσιά τους, ο δωρικός, ριψοκίνδυνος, καρτερόθυμος και φιλότιμος χαρακτήρας τους, η λιτή διατροφή τους, η πίστης τους και τα πρότυπά τους, τα τραγούδια τους και οι ραψωδοί τους. «Η πατρογονική αμαρτία της μέχρι φθόνου ισότητος». Όλα αυτά ζωγραφίζουν την εικόνα των δικών μας ιπποτών, των γενναίων αυτών μαχητών που βρίσκονται στους αντίποδες των Φράγκων συναδέλφων τους.

Τι καινούργιο κομίζει ένα ακόμη βιβλίο αρβανιτολογίας;

1. Το οντολογικό και ταυτοτητοποιητικό: Τι κάνει τον Αρβανίτη να είναι ό,τι είναι; Αυτό που είναι ο Αρβανίτης, με τι μοιάζει; Με βάση ποια «σχέδια», ποια πρότυπα, φτιάχνεται η ιδιοπροσωπία τους; Ποια είναι η ταυτότητα αυτών των «σχεδίων» και μαστορικών; Ποιες μεγάλες παραδόσεις αποτελούν το εργαστήρι της ταυτότητας του Αρβανίτη και ποια τα πεδία της μάχης όπου αυτή η ταυτότητα ασκείται και προάγεται από το Ζην στο Ευ Ζην;

2. Η εθνική τους ταυτότητα και η συζήτηση γύρω απ' αυτήν: είναι οι Αρβανίτες Έλληνες; Ήταν, τότε, οι Αρβανίτες Έλληνες; Ή μήπως ήταν τότε «Αλβανοί», και γίνανε μετά Έλληνες; Υπάρχουν όντως «Αλβανοί» ή μόνο Σκιπιτάροι; Ποια είναι σήμερα η σχέση μας μαζί τους; Πόσο «Αλβανοί» είναι σήμερα οι «Σκιπιτάροι»;

3. Ποιο είναι το Ζην και ποιο το Ευ Ζην των Αρβανιτών Στρατιωτών που κατεβαίνουν στη Νότια Ελλάδα, στα νησιά και στις μεγαλονήσους, στα μέσα του 14ου αιώνα; Πώς αντιμετωπίζουν τα φοβερά προβλήματα στην εποχή της πτώσης της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας; Τι απαντήσεις δίνουν και με ποια πλευρά τάσσονται; Πώς οι μεν βρίσκουν πεδίον δόξης λαμπρό στο Ευ Ζην της Βενετικής Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου και διαπρέπουν, αφήνοντας έκπληκτους τους Δυτικούς, και πώς οι δε μένουν εδώ, στην τουρκοπατημένη πατρίδα, όπου το Ζην και το Ευ Ζην τους υφίστανται ασύμμετρη σχάση, με αποτέλεσμα ο τρόπος ζωής τους να περιγράφεται από δικούς τους και ξένους ως πρωτόγονος και οι ίδιοι ως αγράμματοι, αμόρφωτοι και στενοκέφαλοι γεωργοκτηνοτρόφοι; 

4. Επανεξετάζεται το ζήτημα της προέλευσής τους από το λεγόμενο Άρβανο. Μέσα από την πολεμική ενάντια σε εκείνες τις θεωρήσεις που αμφισβητούν την ελληνική ταυτότητα των Σουλιωτών, ξεπροβάλλει μια εντελώς νέα άποψη για το Άρβανο και τα άρβανα, τεκμηριωμένη με κείμενα της εποχής εκείνης. 

5. Ο υποτιμημένος, άχρι του νυν, θεσμός της Πρόνοιας αναλύεται και αποκαθίσταται στα ιστορικά του βάθρα. Χρειάζεται να «ταξιδέψουμε» μέχρι την Κύπρο για να διδαχτούμε από τον εκεί προνοιασμό των Αρβανιτών Στρατιωτών. Ο σοφός αυτός θεσμός της Ρωμανίας κρατάει από τους Ακρίτες και εκτείνεται ως τα Αρματολίκια του 19ου αιώνα. Οι Στρατιώτες έρχονται να επιβεβαιώσουν τον Νικόλαο Κασομούλη ότι οι Αρματολοί κατάγονται από «τα λείψανα του στρατού του Βασιλείου μας», όπως διερωτάται και εικάζει χωρίς όμως να μπορεί να το τεκμηριώσει.

6. Οι Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες εισηγούνται την άποψη πως τα αρβανίτικα είναι η επαγγελματική-στρατιωτική τους γλώσσα. Ένας «κώδικας Ναβάχο» μεγάλης έκτασης, ο οποίος τους δίνει τη δυνατότητα να κρατούν την ετερότητά τους μέσα στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον όπου ζουν και πολεμούν. 

7. Συναρμόζοντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, προκύπτει αυτό το οποίο οι Στρατιώτες εισηγούνται: η αρβανιτικότητα δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από τη στρατιωτική παράδοση των Ελληνικών Κοινών. 

Ή αλλιώς: η στρατιωτική παράδοση των Ελληνικών Κοινών της Ηπειρωτικής (και ηπειρωτικής) Ελλάδος έχει όνομα και λέγετε Αρβανιτιά. 

Όπως είναι αδιανόητο να θεωρήσουμε τους Κοζάκους χωρίς την ρωσική τους ταυτότητα, έτσι, και χίλιες φορές περισσότερο, είναι αδιανόητο να θεωρήσουμε τους Αρβανίτες χωρίς την ελληνική τους ταυτότητα. Θεωρούμε πιο δόκιμο τον παραλληλισμό με τους Κοζάκους παρά με τους Δωριείς, γιατί οι Δωριείς ήταν ένας λαός που κατέκλυσε τα πάντα και ανασχημάτισε όλον τον βίο των παλαιοτέρων ελληνικών φύλων μαζί με τον πολιτισμό τους. Κάτι τέτοιο δεν έγινε από τους Αρβανίτες. Σαρξ εκ της σαρκός του ελληνισμού, εντυπωσιακή εν όπλοις υπόστασή του, εγκαταστάθηκαν σε καίρια σημεία της άμυνας της Ελλάδος και συνέχισαν να ζουν με τον πατροπαράδοτο τρόπο, ο οποίος ήταν φορέας κι εργαστήρι της ελληνικής στρατιωτικής παράδοσης.

8. Συνεπώς, το θέμα που τίθεται για τους «Αλβανούς» και η όλη συζήτηση για το όνομα αυτό και τα παράγωγά του είναι εκ του μη όντως. «Αλβανοί» δεν υπάρχουν τώρα και, πολύ περισσότερο, δεν υπήρξαν τότε. «Αλβανός» είναι η μετάφραση στα φράγκικα του «Αρβανίτης», όπως το «Γκρεκ» είναι μετάφραση του «Έλληνας». 

Το μόνο που υπάρχει σήμερα είναι το «Σκιπιτάρης» και αυτό προέκυψε από την εξωμοσία μεγάλου μέρους των Αρβανιτών της Ηπείρου και, στη συνέχεια, από τον εκτουρκισμό τους – αυτό άλλωστε έγινε και στην Ιωνία και στον Πόντο και στην Κρήτη και στην Κύπρο και, γενικά, όπου εισέβαλαν οι Τούρκοι. 

Οι μεταλλαγμένοι εθνολογικά και προσκυνημένοι πολιτικά απόγονοι των Τουρκαρβανιτών (όπως λέμε Τουρκοκρητικών), όταν είδαν πως η Οθωμανική Αυτοκρατορία καταρρέει συμπαρασύροντάς τους στον όλεθρο, την ώρα που όλοι οι γύρω λαοί αναλαμβάνουν τις τύχες τους, τελευταίοι απ' όλους, εκκινούν για το δικό τους εθνικό ταξίδι ως Σκιπιτάροι στη χώρα που την είπαν και την λένε Σκιπερία, χάρη στην «ευλογία» και υστεροβουλία των Μεγάλων Δυνάμεων. Τόσο πριν όσο και μετά την ίδρυση του κράτους τους, οι Σκιπιτάροι έχουν ως χαρακτηριστικό αυτό που τους ξεχωρίζει από τους Έλληνες Αρβανίτες: την δορυφοροποίηση και την υποταγή σε μια μεγάλη δύναμη. 

Όταν οι Έλληνες τα βάζουν με «θεούς και δαίμονες», εκείνοι σπεύδουν να συμμαχήσουν με τους αντιπάλους τους και ιδιαίτερα με τους δαίμονες. Κι όσο περισσότερο επαίρονται και κομπάζουν για τα κατορθώματά τους, τόσο πιο πολύ βουλιάζουν μέσα στη δίνη της υποταγής και της υποτέλειας.

Ειδικά για την Βοιωτία:

1. Οι Στρατιώτες επισημαίνουν, αναδεικνύουν και τεκμηριώνουν πως η Βοιωτία ήταν, πάντα και ως τους τελευταίους πολέμους, ο στρατηγικός ρόμβος της Ελλάδας. Αυτός ο στρατηγικός της ρόλος είναι που κάνει όλους τους κυβερνήτες της, δικούς ή κατακτητές, να προνοιάζουν στα εδάφη της ισχυρές αρβανίτικες δυνάμεις. Όλη η Βοιωτία είναι άρβανο, ολόκληρη η Βοιωτία είναι δερβένι. Γύρω από όλα αυτά προσκομίζονται άφθονα στοιχεία από την αρχαία ιστορία της περιοχής αλλά και από την πολύ πρόσφατη.

2. Πέραν τούτου, η Βοιωτία έχει μιαν ιδιαίτερη σχέση με την Ήπειρο από παλιά. Από τους Χάονες, τους Άβαντες, τον Κάδμο, την Αρμονία. Η σχέση αυτή δεν είναι απλώς φυλετική, είναι ζώσα πολιτισμική παράδοση που εκτείνεται σε τρεις χιλιετίες. Οι Στρατιώτες προσκομίζουν εντυπωσιακά στοιχεία για όλα αυτά και μας εμπνέουν να επανιδρύσουμε τις κοινωνίες μας αίροντας τη σχάση Ζην και Ευ Ζην, κατά τον αρχαίο χρησμό του Μαντείου των Δελφών στον Κάδμο: «Περί μεν Ευρώπης μη πολυπραγμονείν […] πόλιν κτίζειν». 

3. Στοιχεία οι Στρατιώτες προσκομίζουν στοιχεία και για τη συγκεκριμένη ιστορία των χωριών της Βοιωτίας. Αναφέρονται στους οικιστές –με σειρά χαρτών από διαφορετικές χρονολογίες–, στα πρώτα τους ονόματα, στην κινητικότητα και στις μεταλλάξεις που υπέστησαν οι οικισμοί εκείνοι, εωσότου πάρουν τη σημερινή μορφή τους και αποκτήσουν τα σημερινά τους ονόματα. 

4. Τέλος, οι Στρατιώτες, επιδιώκοντας να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο κατανοητοί, παραθέτουν πολλά, ποικίλα και σπάνια στοιχεία (χάρτες, πίνακες, εικόνες, γκραβούρες, στίχους, αφηγήσεις κι ένα εκτεταμένο παράρτημα με αρχαία κείμενα σε μετάφραση για την περιοχή του Ασωπού), για την ευκολότερη προσέγγιση και μελέτη της ιστορίας των Αρβανιτών. Ξεχωριστή θέση σε αυτά τα στοιχεία κατέχουν τα δύο χρονολόγια και το πλήθος των δημοτικών και άλλων τραγουδιών της εποχής.