Η 29η Αυγούστου δημόσια εορτή μνήμης τοπικού χαρακτήρα και τοπική αργία στο Λιδωρίκι

Το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωρίδος αποφάσισε ομόφωνα να καθιερωθεί η 29η Αυγούστου ως ημέρα δημόσιας εορτής μνήμης τοπικής σημασίας και τοπικής αργίας για την Τοπική Κοινότητα Λιδωρικίου έδρα του Δήμου Δωρίδος, σε ανάμνηση της επετείου του ολοκαυτώματος του Λιδωρικίου στις 29 Αυγούστου 1944 από τα Ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.

Οι εκδηλώσεις του εορτασμού, οι οποίες θα γίνονται στη Τοπική Κοινότητα Λιδωρικίου, θα περιλαμβάνουν και γενικό σημαιοστολισμό από την 8η πρωϊνή μέχρι τη δύση του ηλίου της ημέρας της εορτής και φωταγώγηση του Δημοτικού καταστήματος και των λοιπών δημοσίων κτιρίων, από τη δύση του ηλίου της ημέρας της εορτής μέχρι τις πρωινές ώρες της επομένης.

Το πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων να καταρτίζεται με απόφαση του Δημάρχου Δωρίδος. Εξουσιοδοτεί τη Δημοτική Αρχή για τις παραπέρα ενέργειες υποβολής αιτήματος για την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Προηγήθηκε η εισήγηση του πρόεδρου του Δημοτικού Συμβουλίου:

Η απόφαση αυτή έρχεται να υλοποιήσει διακαή πόθο και αντίστοιχα αιτήματα δημοτών Λιδωρικιωτών που εγιναν πριν από χρόνια προς την εκάστοτε Δημοτική και Τοπική Αρχή, προφορικά μεν αλλά συνεχή και επίμονα, προς δε και από διετίας έγγραφα από τον εκ Λιδωρικίου έγκριτο δημότη μας ΚΑΨΑΛΗ Κων/νο.

Κατόπιν αυτών και προς πλήρη ενημέρωση των συναδέλφων μελών του Συμβουλίου μας κρίνω απαραίτητη την παράθεση περίληψης του ιστορικού του ολοκαυτώματος Λιδωρικίου, αφού πρώτα δι’ ολίγων υπογραμμίσω το αναγκαίο της ιστορικής μνήμης.

Η ιστορική μνήμη δεν είναι γνωστική πολυτέλεια και ούτε αφορά μόνο τους ιστορικούς. Η ιστορική μνήμη είναι ο καλύτερος δρόμος να ερμηνεύσουμε το παρόν και να αναλάβουμε τον ιστορικό μας ρόλο προκειμένου να διεκπεραιώσουμε την αποστολή μας ως άτομα, μέλη της κοινωνίας, αλλά και ως έθνη σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας (πολιτικό, εθνικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, πνευματικό, διακρατικό).

Όταν ένας λαός σβήνει, ξεχνάει και διαγράφει την ιστορία του είναι υποχρεωμένος να την ξαναζήσει.

Περίληψη ιστορικού του ολοκαυτώματος:

Τον Αύγουστο του 1944 το Λιδωρίκι ως μετερίζι της Εθνικής Αντίστασης ήταν έδρα της 5ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ με διοικητή τον Συντ/ρχη ΡΗΓΑ Γεώργιο ή Φεραίο και ως εκ τούτου αποτελούσε στόχο των Γερμανών. Δύναμη Γερμανικού αποσπάσματος των ορεινών κυνηγών από 300 άνδρες εκινήθη από Άμφισσα προς τη θέση «Έλατος» προκειμένου να χτυπήσει το Λιδωρίκι, πλην υπέπεσε στην αντίληψη των Ελλήνων ανταρτών, οι οποίοι και στα πλαίσια του σχεδίου δράσης – αντίστασης, εκμεταλλευόμενοι λανθασμένη συμπεριφορά των Γερμανών μέσα στο χωριό Καρούτες (επίδοση σε πλιάτσικο, μη λήψη μέτρων ασφαλείας) την 5η Αυγούστου ώρα 12:30΄τους περικυκλώνουν, τους επιτίθενται αιφνιδιαστικά και μετά από μάχη ακόμη και σώμα με σώμα τους αποδεκατίζουν. 203 Γερμανοί έπεσαν νεκροί, αρκετοί αιχμάλωτοι εξ ων πολλοί τραυματίες και μόνο 5 κατάφεραν να ξεφύγουν. Από τους αγωνιστές του ΕΛΑΣ έπεσαν 30 και τραυματίες 60.

Αυτή η πανωλεθρία της γερμανικής μηχανής στις Καρούτες ήταν και το προοίμιο του ολοκαυτώματος

τόσο των Καρουτών, ιδιαίτερα του Λιδωρικίου, ως και άλλων έξη χωριών της Δωρίδας γύρω απ’ το Λιδωρίκι (Σκαλούλα, Παλαιόκαστρο, Μαλανδρίνο, Βραΐλα, Αιγίτιο/Στρούζα, Λεύκα).

Τις επόμενες ημέρες της μάχης των Καρουτών οι Γερμανοί, πνέοντες μένεα, με νέες δυνάμεις σε σχήμα διχάλας προχωρούν προκειμένου κάμψουν κάθε αντίσταση στο διάβα τους με στόχο να αφανίσουν το Λιδωρίκι, γύρω από το Μαλανδρίνο και τα άλλα γειτονικά χωριά γίνονται σφοδρές μάχες, αλλά η Ελληνική αντίσταση γρήγορα κάμπτεται και υποχωρεί, έτσι η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα απειλητική για το Λιδωρίκι. 

Γι’ αυτό απ’ τη Διοίκηση των ανταρτών δίνεται εντολή οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν το Λιδωρίκι. Μερικοί ήδη αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο έχουν φύγει, οι πολλοί Λιδωρικιώτες αναστατωμένοι κρύβουν τα χρήσιμα και πολύτιμα γι’ αυτούς αντικείμενα παραχώνοντάς τα στους κήπους και τα χωράφια πιστεύοντας να τα σώσουν. Βουβοί και φαρμακωμένοι εγκαταλείπουν το βιός τους, το χωριό τους. 

Το θέαμα τραγικό, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, γέροι και γιαγιάδες όλοι φορτωμένοι με τα μικρά παιδιά και ότι πρόχειρα μπορεί να τους χρησιμεύσει για ντύσιμο, τροφή, νερό, ομαδικά φεύγουν για να κρυφτούν στα γύρω βουνά, σε τσοπάνικα κονάκια και στρούγκες των γειτονικών προς τη Γκιώνα και τα Βαρδούσια χωριών, σε σπηλιές, χαράδρες, ρουμάνια, ατενίζοντες από εκεί το χωριό τους και ό,τι πρόκειται να συμβεί. Το τραγικό αυτού του θεάματος και των στιγμών, καλύτερα από κάθε πεζό λόγο, τον περιγράφει ποίημα σύγχρονου λαϊκού Λιδωρικιώτη στοχαστή, το οποίο σας διαβάζω και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας εισήγησής μου:

‘’Π Ρ Ο Μ Η Ν Υ Μ Α

Τρίτη χρονιάρα χάραζε, Τρίτη σημαδεμένη,

μέρα βαριά, βαριά γιορτή, του νηστευτή τ' Αι Γιάννη,

στ' Αυγούστου το τελείωμα και μες το πυρομάνι,

ποιος τάχατες να πίστευε, τέτοιο κακό να γένει.

Αποβραδίς κι' ολονυχτίς σκούζαν τα χαροπούλια,

και τα σκυλιά ουρλιάζονταν, για το κακό που ερχόταν,

κι' ενώ η Ελλάδα ολόκληρη, κρυφοσταυροκοπιόταν,

για να προβάλει ο Αυγερινός, νύχτωσε κι ήρθε η πούλια.

Μέρες, βουβή η ρεματιά, βουβή σαν πεθαμένη,

δεν κελαϊδάνε τα πουλιά, μήτε το λεν τ' αηδόνια,

κι’ όλα της νύχτας τ’ άγρια, ζουλάπια και τρυγόνια,

λουφάζουν μέσα στη βραδιά, που 'ναι φαρμακωμένη.

Μον 'να πουλί, παράξενο, αλλιώτικο από τ'άλλα,

κατάκορφα στον πλάτανο, μοιρολογώντας, κλαίει

μ' ανθρώπινη, βραχνή λαλιά, το ριζικό μας λέει,

κι' αντιλαλάει η φωνή, μεσ’ στης βαθειάς τη βρύση.

"Ακούστε οι μεγαλύτεροι, οι γεροντοφτασμένοι,

στείλτε μαντάτο στα χωριά, στην ξενιτειά χαμπέρι,

κάντε σταυρό στην Παναγιά, με το δεξί το χέρι,

το Λιδορίκι θα σβηστεί, τρανό κακό θα γένει.

Όσοι έχουν γιό στην ξενιτειά, κόρη αρρεβωνιασμένη,

να συμμαζέψουνε το βιός και τα προικιά αντάμα,

στους Άγιους και το Χριστό όλα να γίνουν τάμα,

γιατ' έρχεται καταστροφή, και γάμος δεν θα γένει.

Όλοι να φύγουν να κρυφτούν, για δεν υπάρχει ελπίδα,

να πάρουν τα πρεπούμενα, «κονίσματα, στεφάνια,

σαν τα ζουλάπια να κρυφτούν στα δάση, στα ρουμάνια,

όσα ‘πομείναν ζωντανά στην έρμη την πατρίδα.

Στο ρογοβύζι τα μωρά, οι γέροι … καρκατσίδα,

στη μια μασχάλη, το σταυρό, κι’ ένα ξερό καρβέλι,

κι' ένα παγούρι με νερό, και σαν Θεός το θέλει,

να ξανασμίξει η φαμελιά, μετά την καταιγίδα.

Εν τω μεταξύ οι Γερμανοί αφού με ενισχυτικές δυνάμεις έχουν κάμψει κάθε αντίσταση και παραδίδοντας τα χωριά που προαναφέρθηκαν στις φλόγες, στις 27 και 28 Αυγούστου σφυροκοπούν με πυροβόλα και όλμους το Λιδωρίκι και στις 29 Αυγούστου 1944 εισβάλλουν σ’ αυτό. Το χωριό με τους πέντε ηλικιωμένους κατοίκους του που δεν έφυγαν έπεσε στα χέρια τους και μετά τη λεηλασία του το παρέδωσαν στη φωτιά. Τα σπίτια έγιναν παρανάλωμα μ’ εκείνη τη διαβολική άσπρη σκόνη που καιγόμενη κατέστρεφε τα πάντα. Οι καπνοί έπνιγαν το Λιδωρίκι και τον ουρανό του και οι Λιδωρικιώτες απ’ τα γύρω βουνά έβλεπαν το χωριό τους, τα σπίτια τους και το βιός τους να γίνονται στάχτη ανήμποροι να κάνουν κάτι. 

Την επόμενη ημέρα οι Γερμανοί μετά από επείγουσα διαταγή, απέσυραν τα στρατεύματα του ολέθρου και της φωτιάς με σπουδή προς την Άμφισσα, αφού ακόμη τα αποκαΐδια σιγόκαιγαν στα Λιδωρικώτικα σπίτια. 

Στην επιστροφή τους οι Λιδωρικιώτες μείνανε άφωνοι και συγκλονισμένοι μπροστά στο φοβερό θέαμα, αλλά το πιο φοβερό ήταν τα ξεκοιλιασμένα πτώματα των πέντε άτυχων και ανήμπορων ηλικιωμένων συγγενών συγχωριανών τους που πίστεψαν ότι θα τύχουν σεβασμού απ’ τα θηρία του ναζισμού. 

Ο Απολογισμός αυτής της συμφοράς μεγάλος, τα σπίτια του Λιδωρικίου αποτεφρώθηκαν μηδέ της εκκλησίας εξαιρουμένης. Επ’ αυτού επώνυμη μαρτυρία λέει: «Το Λιδωρίκι μας αιφνιδίασε… ανηφόριζαν στην πλαγιά μόνο καψαλισμένοι τοίχοι... Σαν ένα προαιώνιο απολίθωμα δεινής μοίρας. Και οι άνθρωποι ανάμεσα στα ερείπια πενθώντας το χωριό τους». 

Εδώ υπενθυμίζεται πως το ίδιο ολοκαύτωμα υπέστησαν και τα άλλα (προαναφερθέντα) χωριά γύρω απ’ αυτό, πολλοί κάτοικοι των οποίων πέρα απ’ την καταστροφή υπέστησαν τον εφιάλτη της ομηρίας και της κατοχής στην Αττική όπου μεταφέρθηκαν και επέστρεψαν στο χωριό τους μετά την απελευθέρωση. 

Αυτή είναι, εν μεγάλη συντομία, η ιστορία της Δωρίδας, αυτό το ολοκαύτωμα του Λιδωρικίου και των άλλων χωριών και ο μεγάλος αγώνας των κατοίκων τους για να ξαναβάλουν τη ζωή τους σε ρυθμό. Το κακό όνειρο πέρασε αλλά παραμένει στην ψυχή των μεγαλυτέρων το παλιό χωριό τους με την καταγεγραμμένη ιστορία των 13 αιώνων.

Αυτή την ιστορία θέλουμε και πρέπει να ξαναζωντανέψουμε στη μνήμη όλων μας και κυρίως στους νέους και στους επερχόμενους με τη σημερινή μας απόφαση. Να μην παραδώσουμε στη λήθη τέτοιες θηριωδίες και η μνήμη να στοιχειώνει για πάντα θύματα και θύτες και να καλεί όλους σε στοχασμούς πάνω στη φύση και στα δεινά που προκαλούν ο φασισμός, ο ναζισμός και τα ολοκαυτώματα.

Με τη σημερινή μας απόφαση ως Δημοτικό Συμβούλιο και Δήμος Δωρίδος αποδεχόμαστε την κορυφαία ευθύνη ως θεματοφύλακα διαφύλαξης της ιστορικής μνήμης του τόπου μας και με απόλυτο σεβασμό στη μνήμη και θυσία άδικα εκτελεσθέντων ή υποστάντων θηριωδίες συμπολιτών μας, διατηρούμε ζωντανή τη μνήμη τους και εμπνεόμαστε από τα μηνύματα της θυσίας τους που είναι «καταδίκη του ναζισμού και κάθε μορφής ολοκληρωτισμού», «ποτέ πια πόλεμος», «ειρήνη, φιλία, συνεργασία και συναδέλφωση των λαών», και αφήνουμε παρακαταθήκη στα επερχόμενα εκάστοτε Δ.Σ. & Δημοτικές Αρχές για την διαχρονική αντίληψη.